ادبيات شفاهي قوم لر ، كتاب سال لرستان شناسي

کتاب خوانان حوزه‌ی لرستان‌شناسی سال‌هاست با نام عسکری‌عالم آشنا هستند. كتاب ادبيات شفاهي قوم لر در 857 صفحه، در سال 1388 به زیور طبع آراسته شده است، شامل حکایات، ضرب‌المثل‌ها، بازی‌ها، باورها، آداب و رسوم و … مردم استان‌های کرمانشاه، ایلام و لرستان است و در آن نیم نگاهی هم به فرهنگ لرهای همدان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری هم شده است. این مجموعه بیانی شیرین و گزینشی هنرمندانه دارد و بسیار مناسب برای اجراهای رادیویی، استفاده در داستان‌ها و فیلم نامه ها و از این قبیل است.    

——————-

اگر بخواهیم از میان زحمت‌کشان عرصه‌ی کتاب و مطالعات فرهنگ مردم لر (مخصوصا در حوزه لرهای فیلی) به فعالترین‌ها اشاره کنیم، بی‌شک ناچار خواهیم بود از استاد «علی‌مردان عسکری‌عالم» یاد کنیم.

هرچند کتاب خوانان حوزه‌ی لرستان‌شناسی سال‌هاست با نام عسکری‌عالم آشنا هستند، در سال‌های اخیر این نام بیش از پیش با «ادبیات شفاهی» قرین شده است. ایشان ابتدا یادداشت‌های ارزشمند خود را در حوزه‌ی فرهنگ عامه و فولکلور لرستان در پنج جلد تحت عنوان «فرهنگ عامه لرستان» به همت انتشارات افلاک روانه کتابخانه علاقه‌مندان کردند.

به تازگی انتشارات «آرون» این مجموعه را تحت عنوان «ادبیات شفاهی قوم لُر» منتشر کرده است، که به گونه‌ای شامل بخش‌هایی از آثار قبلی و برخی ویرایش‌ها و افزایش‌هاست.

این اثر در 857 صفحه، در سال 1388 به زیور طبع درآمده است، شامل حکایات، ضرب المثل‌ها، بازی‌ها، باورها، آداب و رسوم و.. مردم استان‌های کرمانشاه، ایلام و لرستان است و در آن نیم نگاهی هم به فرهنگ لرهای همدان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری هم شده است.

عسکری عالم که کار خود بر فرهنگ شفاهی قوم لر را در جلد یکم مجموعه «فرهنگ عامه لرستان» از زادگاه خویش الشتر آغاز کرده بود، سپس حوزه مطالعات خود را فراتر از استان فعلی لرستان به گستره «لرستان فیلی» تعمیم داده است، به نظر می‌رسد نگارنده قصد دارد به تدریج کار کاملی مشتمل بر فرهنگ شفاهی تمام مناطق لرنشین پیگیری نمایند.

همانطور که در دو حکایت منتخب زیر ملاحظه می‌کنید، این مجموعه بیانی شیرین و گزینشی هنرمندانه دارد و بسیار مناسب برای اجراهای رادیویی، استفاده در داستان‌ها و فیلم نامه ها و از این قبیل است.

 

دو فراز برگرفته از کتاب «ادبیات شفاهی قوم لُر»

 

بن برّ

 

در باور مردم الیشتر، به ویژه گله‌داران، از نام بردن از چاقو به طور مستقیم شگون ندارد. به همین خاطر به طور قراردادی در بین خود چاقو را «بن‌برّ» یعنی وسیله­ای که با آن بند و ریسمان را پاره می‌کنند می‌گویند. چاقو را حتی در منظر دید آدم‌ها قرار نمی‌دهند. چاقوها و وسایل برنده را در مکانی دور از چشم پنهان می‌کنند و به هنگام ضرورت فقط با خواندن «بسم الله» آنها را برمی‌دارند و پس از چند بار فوت کردن و بسم الله گفتن از آنها استفاده می‌کنند. چوپانان، چاقو را در جلد نمدی مخفی می‌کنند و با خود به کوه می‌برند و هیچ گاه به صورت غیر ضروری از چاقو استفاده نمی‌کنند. (صفحه 55)

 

ئور

ئور؛ به معنی ابر است. به باور عام جنس ابر از موادی همچون پنبه است. هرگاه خشک و خالی از اب باشد، سفید رنگ است و اگر تیره و کدر باشد، پر آب باران است. وظیفه ابر بارش باران است که به اذن خداوند انجام می‌گیرد. جهت حرکت ابر در میان مردم این دیار وقوع باران و یا بند آمدن باران را نشان می‌دهد. آنها می‌گویند:

ئور بار کردیه­ی وری بختیاری

دُم گا بگر بچوه گایاری

ئور بارکردیه­ی وری کردسو

دُم گاه بگر بکی گاوسو

–          ابر اگر رو به بختیاری حرکت کرد «از غرب به شرق» دُم گاو را بگیر و برو زمین را شخم بزن

–          ابر اگر رو به کردستان حرکت کرد «از شرق به غرب» دُم گاو را بگیر و داخل گاوستان کن (صفحه 5)

 

 

مطالب مرتبط:

 

:: حمایت مسؤولان از کتاب سال لرستان در حد پنجاه هزار تومان است   

 :: عیسی قایدرحمتی: به پاس زحمات خستگی ناپذیر استاد عسکری عالم